Moja droga

Tomasz G

ZWYCZAJE BOŻONARODZENIOWE

LESZEK WILCZYŃSKI

Święto Bożego Narodzenia jest pozostałością zwyczajów przedchrześcijańskich. Już bowiem w wielu religiach ludów pasterskich i rolniczych były znane święta ku czci narodzin bogów. Obchodzono je w końcu grudnia lub na początku stycznia. Pierwotnie miały charakter sakralny, z czasem stały się hucznymi uroczystościami, połączonymi z ucztami, zabawami ludowymi, procesjami, przedstawieniami komedii i tragedii.

Kościół nie mógł tolerować tych pogańskich zwyczajów, zwłaszcza że wielu wiernych, po odprawieniu obrzędów chrześcijańskich, nadal podążało na uroczystości ku czci starych bogów. Próbował więc wykorzenić je, a kiedy to się nie udało, przekształcił i włączył do swoich obrzędów: na początku IV wieku ustanowił święto ku czci narodzin Jezusa Chrystusa, jego datę zaś wyznaczył na 6 stycznia. Ale już w połowie tegoż wieku w Kościele zachodnim (rzymskim), a w połowie następnego w Kościołach wschodnich Boże Narodzenie zostało przeniesione na 25 grudnia. Obie daty — 6 stycznia, a potem 25 grudnia — nie zostały przypadkowo ustalone. Zbiegały się z uroczystościami ku czci narodzin dawnych bogów i nowe, chrześcijańskie święto miało zastąpić stare oraz zatrzeć w pamięci wiernych wszelkie wspomnienia o pogańskich bogach. Zwyczaje bożonarodzeniowe kształtowały się przez cale stulecia i są konglomeratem antycznych pozostałości, średniowiecznych naleciałości i pogańskich pozostałości miejscowego pochodzenia, usankcjonowanych przez Kościół.

Takim doskonałym przykładem są właśnie polskie zwyczaje bożonarodzeniowe, przede wszystkim Wigilia. Prawie dokładnie zbiega się ona z dawnym słowiańskim świętem ku czci narodzin boga Słońca i ognia, zawierającym w sobie elementy zaduszkowe i agrarne. Te dwa elementy zostały złączone z obrzędami związanymi z narodzinami Chrystusa i — mimo upływu wieków — w szczątkowych formach przetrwały do dnia dzisiejszego.

O zaduszkowym charakterze Wigilii świadczy uroczysta wieczerza, składająca się ze specjalnie przygotowanych potraw. Spożywana jest w ciszy i skupieniu, a nawet w podniosłym nastroju, aby nie urazić dusz zmarłych członków rodziny, które — jak niegdyś wierzono — odwiedzają w tym dniu swoich najbliższych. Dla nich to pozostawiano resztki jedzenia na stole przez noc lub rezerwowano miejsce podczas wieczerzy. Ten ostatni zwyczaj w latach minionej wojny nabrał innego charakteru: w niektórych domach zostawiano wolne miejsce dla najbliższych, przebywających z dala od rodzinnych stron. Elementy agrarne, związane z nadzieją na dobry urodzaj, to ustawianie podczas Wigilii snopka niemłóconego zboża w kącie izby oraz rozścielenie słomy lub siana na podłodze lub stole pod obrusem. Na ten pogański zwyczaj pomstowali kaznodzieje jeszcze w połowie XVII wieku, ale już pod koniec tegoż wieku upowszechniło się przekonanie, ze czyniono to na pamiątkę żłóbka, w którym się narodził Chrystus.

Do stołu wigilijnego zasiada się po pojawieniu się pierwszej gwiazdy, symbolizującej gwiazdę betlejemską, która — jak czytamy w Ewangelii wg. Mateusza — wskazywała trzem mędrcom drogę do Betlejem, „a doszedłszy do miejsca, gdzie było dziecię, zatrzymała się”. Temu chrześcijańskiemu zwyczajowi przez długi czas towarzyszyły liczne pogańskie przesady, z których przetrwał jeden. Otóż przy stole wigilijnym powinna zasiadać parzysta liczba osób, a jeśli takowej nie było, pozostawia się wolne miejsce dla nieprzewidzianego gościa. Nieparzysta bowiem liczba oznacza, ze ktoś z wieczerzających umrze w najbliższym roku. Ilość potraw powinna być parzysta.

Przed rozpoczęciem wieczerzy wigilijnej dzielimy się opłatkiem. Jest to pozostałość pogańskiego zwyczaju dzielenia się pieczywem obrzędowym w celu odnowienia lub zawarcia pobratymstwa. Dawniej przypisywano opłatkowi właściwości magiczne i dawano go również bydłu oraz rozrzucano w ogrodzie, aby uchronić zwierzęta i rośliny przed chorobami i wzmóc ich siły rozrodcze. Podobne właściwości przypisywano także potrawom wigilijnym i ich resztki podawano bydłu i koniom.

Po wieczerzy wigilijnej śpiewa się kolędy. Pierwotnie były to pieśni świeckie, sięgające swoimi początkami czasów rzymskich. W Polsce związane zostały z obrzędami noworocznymi i ze zwyczajem składania życzeń, za które winszującemu należały się podarki. Na przełomie XV i XVI wieku zaczęły ustępować miejsca pieśniom religijnym, związanym tematycznie z Bożym Narodzeniem, czyli dzisiejszym kolędom.

Choinka, która ubieramy w Wigilię, a która powinna stać aż do święta Trzech Króli, do Polski przywędrowała z Niemiec w drugiej połowie XVII wieku i zadomowiła się najpierw u ewangelickich mieszczan pochodzenia niemieckiego, ale już w początkach następnego wieku towarzyszyła wieczerzy wigilijnej w katolickich domach magnackich i szlacheckich, a wkrótce potem i w izbach chłopskich. Kościół dość szybko adoptował ją do własnych potrzeb kultowych i uznał za symbol biblijnego „drzewa poznania dobra i zła”. Opasujące ją łańcuchy symbolizują węża — kusiciela, rozwieszone jabłka — owoce grzechu z rajskiego drzewa, gwiazda na jej czubie — gwiazdę betlejemską.

W cyklu świąt bożonarodzeniowych znajduje się również Nowy Rok, z którym łączą się liczne zabiegi magiczno-wróżbiarskie, mające odsłonić przyszłość. Spośród nich najpopularniejsze jest przewidywanie pogody na najbliższy rok. Wróżenie rozpoczyna się 25 grudnia, a każdy dzień odpowiada kolejnym miesiącom nadchodzącego roku. Jeżeli na przykład 25 grudnia jest sucho i mroźno, to taki będzie styczeń, jeżeli 30 grudnia pada deszcz, to czerwiec będzie deszczowy.

Okres Bożego Narodzenia zamyka święto Trzech Króli. W Ewangelii wg. Mateusza są to mędrcy, czyli magowie ze Wschodu, którzy przybyli do Betlejem, gdzie znajdował się „nowo narodzony król żydowski”, któremu złożyli pokłon i dary. Późniejsza tradycja nazwala ich królami i określiła ich liczbę stosownie do wymienionych przez Mateusza trzech darów. Ich imiona: Kacper (Kasper), Melchior i Baltazar — wymienione zostały po raz pierwszy dopiero w IX wieku. Pierwszy ofiarował kadzidło, symbol boskości, drugi — złoto, symbol władzy królewskiej, trzeci — mirrę, zapowiedz męczeńskiej śmierci. Tradycja średniowieczna nazwala ich Trzema Królami z Kolonii (Niemcy), gdzie w miejscowej katedrze znajdują się ich relikwie. Kacper od XV wieku występuje jako Murzyn lub Maur.

W dniu Trzech Króli pisze się „święconą” kredą inicjały KMB na drzwiach domów i mieszkań, ksiądz chodzi po kolędzie i kropi wodą „święconą” mieszkanie, na wsi niekiedy również obejście gospodarskie. Jest to relikt dawnych wierzeń pogańskich przeniesiony na grunt chrześcijański. Otóż wierzono, że 5 stycznia kończy się dwunastodniowy pobyt dusz na ziemi, na którą przybyli w dzień wigilijny. Różnymi więc zaklęciami magicznymi przynaglano je do odejścia ze świata żyjących. Kościół katolicki ten zwyczaj usankcjonował, ale nadał mu charakter obrzędu chrześcijańskiego i związał ze świętem Trzech Króli.

Artykuł pochodzi z kwartalnika Wiadomości Polonii Adwentystycznej. Publikacja za zgodą

[link widoczny dla zalogowanych]

madźka.

Nawet Wikipedia jest mądrzejsza...
[link widoczny dla zalogowanych]

Kolęda:
[link widoczny dla zalogowanych]

Tomasz G

Rob co chcesz - Wesoly

madźka.

Nie zamierzam inaczej.

Tomasz G

Prawdy i tak nie da sie na zawsze zmienic wie o tym juz nawet juz obecny papiez dlatego czy chce czy nie mowi czasem prawde o BN .... pozdrawiam ! Tomasz G

madźka.

Łoł..Łoł!!! Wesoly

A może on zawsze mówi prawdę, a Adwentyści czasem? Wesoly

Tomasz G

Mysle ze jest jednak inaczej bo bylem w KRK a wybralem sam Kosciol ADS ...

madźka.

To że byłeś w KRK, a wybrałeś ADS nie znaczy, że Adwentyści są bliżej prawdy....

Tomasz G

Witam !
Dla mnie w oparciu o Biblie i historie itp. to wlasnie jest jasne ze Kościół ADS jest blizej prawdy niz inne koscioly dlatego wybralem ten kościół pozdrawiam !
Tomasz G

madźka.

A widzisz... dla Ciebie. Dla katolika najbliżej prawdy jest KK, a dla prawosławnego np. Kosciol ewangelicko-augsburski. itd

Tomasz G

Witam !
Nie mozna byc w jakims kosciele czy religii gdy sie nie wierzyc ze jest to kosciol czy religia prawdziwa chyba ze jest sie w danym tylko w kosciele dla tradycji itp rzeczy . Nie ma wiekszego znaczenia kiedy urodzil sie Jezus ale prawdziwy chrzescijanim powinien wiedziec cos na ten temat i pamietac ze 25 grudnia itp. swieta w KRK itp maja korzenie poganskie , pozdrawiam ! Tomasz G

Prot

określenie "pogańskie" jest na podobnej zasadzie jak "terrorysta". Hitler nazywał terrorystami Polskich partyzantów.
Jak jakiś naród ma inna wiarę to władze kościoła zaraz nazywają ich "poganami", to takie narzędzie do tego aby swoi wierni mogli legalnie nienawidzić innych.

Wszystkie wiary maja swój początek w pogaństwie. Nie rozumiem, czemu się akurat czepiasz KRK?
Pozdrawiam Prot

Tomasz G

Witam !
Kiedys byla jedna prawdziwa religia ktora z czasem ulegla poganstwu dlatego miedzy innymi w ST Bog powolal lud Izraela podobnie stalo sie z chrzescijanstwem koscioly ktore nie trzymaja sie Biblii sa tradycyjno-poganskie pozdrawiam !
Tomasz G

Prot

Tomasz G

Przeczytaj w dzale Opowiadania artykul pt Powrot feniksa to moze zrozumiesz o czym pisze na forum

madźka.

Nie demonizuj wszystkiego, bo popadniesz w paranoje...

Tomasz G

Witam !
Znam poglady i nauki katolickie bylem dobrym katolikiem wiele lat i wiem tez duzo na temat wielu kosciolow i religii mozma latwo sprawdzi czy jakis kosciol trzyma sie prawdy Bozej wystarczy zobaczyc czy trzyma sie biblijnego dekalogu
pozdrawiam ! Tomasz G
Obj. 12:17
17. I zawrzał smok gniewem na niewiastę, i odszedł, aby podjąć walkę z resztą jej potomstwa, które strzeże przykazań Bożych i trwa przy świadectwie o Jezusie.
(BW)

Witomysł

Ojej, ojej, ojej. Panie Tomaszu, ile chochlików się tu wkradło...
Boże Narodzenie dawniej przypadało w dniu przesilenia zimowego, na cześć rodzącego się boga, nie bogów, konkretnie boga słońca, u słowian to był Swaróg. Tego dnia dzień jest najkrótszy, toteż słońce najsłabsze, zachodząc - umiera, by następnego dnia mogło narodzić się nowe, i znów rosnąć w siłę aż do czerwca. Chrześcijaństwo wcisnęło tu swoje, ze względu na podobieństwo, mimo że Jezus miał się urodzić zdaje się koło października. Obecnie Boże Narodzenie nie pokrywa się z przesileniem, gdyż w między czasie zmieniliśmy kalendarz z juliańskiego na gregoriański.
Co do zwyczajów podczas Bożego Narodzenia, to pozwolę sobie wymienić kilka tych, będących pochodzenia rodzimowierczego (jeśli jest taka możliwość - prosiłbym o unikanie używania słowa (oraz jego odmian) poganin, oznaczajacego ,,wiesniak" i nacechowanego negatywnie):
- sianko, obecnie tłumaczy się jego obecność nawiązaniem do stajenki, lecz pierwotnie kladzenie go pod obrus było zabiegiem magicznym przynoszącym obfitość w nowym roku);
- kolędy, dawniej śpiewano chadzając w gości w Szczodre Gody (wyżej wymieniony, dawny odpowiednik Bożego Narodzenia);
- 12 potraw, wcale nie chodzi o parzysta czy nie parzysta liczbę dań, wedle tradycji ( pochodzenia rodzimowierczego), kolejny magiczny zabieg mający zapewnić pomyślność na najbliższe 12 miesięcy, obecnie tłumaczy się to nawiązaniem do 12 apostołów;
- dodatkowe miejsce, również nie chodzi tu o parzysta czy nieparzysta ilość osób zasiadających do kolacji, rodzimowiercy wierzyli i wierzą, że duchy przodków mogą w ten dzień przybyć do naszego świata, dlatego zostawiamy jedno miejsce dla przodka;
- choinka, przybyła z niemiec i zastąpiła kłosy zbóż strojonych m.in. suszonymi owocami, które były ostatnimi zebranymi kłosami podczas Święta Plonów (rownonoc jesienna) i od nich należało rozpocząć sianie w Jare Gody (r. wiosenna);

Poza tym kościół zabrał też Święto Przodków (teraz zaduszki, święto zmarłych), jak i inne zwyczaje, np. znicze które zastąpiły ogniska, które miały wskazywać duszą przodków (tego dnia granica między swiatami była bardzo cienka i zamieniala się w istną autostradę - przodkowie przybywają by się z nami spotkać, a osoby o specjalnych zdolnościach mogą się znimi kontaktować w dowolnej chwili, choć spotkać się z nimi mogli wszyscy, zazwyczaj w snach, w których przodkowie pojawiali się dzięki magicznym zdolnością nabytym po śmierci, mogli np. dawać wskazówki w dreczacych nas problemach) drogę z powrotem do grobów, oraz składano w tych ogniskach ofiary z miodu pitnego, kołacza i innych dóbr.

Dużo by wymieniać elementów rodzimowierczych w kościele katolickim, prawie w każdym swiecie takie sa, ale postanowiłem się ograniczyc do powyższych.

Anielski

Jak dla mnie najważniejszym zwyczajem jest to, że w Boże Narodzenie spotyka się całą rodzina i jest tak naprawdę ,,niesamowita" atmosfera. Nawet jak ktoś kogoś z rodziny nie lubi, to w tym okresie chociaż, wszystko wygląda po prostu przepięknie, jest spokój i ogólna radość. Taka niesamowita magia tego święta.